Αγωνιώντας για μια πιο δίκαιη κοινωνία

Αν ζούσε σήμερα ο Λεωνίδας Κύρκος, του Θόδωρου Μαργαρίτη

Ο Φίλιππος Ηλιού έλεγε ότι η ιστορία δεν γράφεται με ΑΝ. Πράγματι οι άνθρωποι, οι ιδέες, οι επιλογές, οι πράξεις συσχετίζονται με τις εποχές και τις συγκυρίες. Για παράδειγμα η πολιτική βία είχε ισχυρό ρόλο στον 20^ο αιώνα σε αντίθεση με τις αξίες της σημερινής εποχής.

Το διάβημα της ριζικής αλλαγής της κοινωνίας είχε διαφορετική ένταση. Οι ιδέες του Σοσιαλισμού είχαν πιο μεγάλη αποδοχή στα μέσα του 20^ου αιώνα. Επομένως, η τοποθέτηση των προσώπων, είτε αφορά ηγετικές φυσιογνωμίες στην πολιτική, είτε διανοουμένους, δεν μπορεί να αποσυνδέεται με την ιστορική στιγμή. Ας επιχειρήσουμε όμως ένα ταξίδι στον χρόνο. Ας φανταστούμε μια χρονομηχανή που πρόσωπα τα οποία τώρα δεν υπάρχουν τοποθετούνται στη σημερινή συγκυρία. Ας μιλήσουμε για τον Λεωνίδα Κύρκο. Πώς μπορεί να έβλεπε τις εξελίξεις; τι θέση θα έπαιρνε αν ζούσε σήμερα;

Πρέπει να πάρουμε τα πράγματα με την σειρά. Ο Κύρκος ήταν Κομμουνιστής. Δεν ενθουσιάστηκε όταν κατέβηκε η κόκκινη σημαία από το Κρεμλίνο το 1991. Δεν υπήρξε ποτέ μανιώδης αντισοβιετικός. Μπορεί να έκανε σκληρή κριτική σε στελέχη του ελληνικού κομμουνισμού που πρωταγωνίστησαν στον εμφύλιο πόλεμο, αλλά δεν αρνήθηκε τις ιδέες του. Τοποθετημένος στο ρεύμα του Ευρωκομουνισμού αντιλαμβανόταν όπως και άλλοι ηγέτες (Μπερλιγκουέρ, Καρίγιο) την σημασία της υπέρβασης του Κομμουνισμού και της Σοσιαλδημοκρατίας μέσα σε ένα νέο κοινό ιδεολογικό πρόταγμα. Κατά συνέπεια και στην Ελληνική και στην Ιταλική περίπτωση η προσπάθεια ήταν για την υπέρβαση του «Κ» στον τίτλο του κόμματος και στην προοπτική ενός ευρύτερου σχήματος της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς. Κάπως έτσι ήταν η διαδρομή στην ΕΑΡ όπως και στο Δημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς στην Ιταλία. Ακόμα και στην προσχώρηση Ισπανών Ευρωκομουνιστών στο Ισπανικό Σοσιαλιστικό Κόμμα. Με δυο λογία, ο Κύρκος ήταν ρεφορμιστής και αναθεωρητής, κατευθύνοντας τις θέσεις του πιο κοντά στο Σοσιαλδημοκρατικό παράδειγμα. Για να είμαστε ακριβείς ήθελε την μετεξέλιξη του Κομμουνισμού προς αυτή την κατεύθυνση. Γι΄αυτο  πίστεψε στην Άνοιξη της Πράγας και στην Περεστρόικα. Γι΄αυτό επιδίωξε να συνεννοηθεί με το ΚΚΕ και τον Χαρίλαο Φλωράκη στην εποχή του Γκορμπατσώφ. Με αυτή την λογική θα έπαιρνε θέση σήμερα στις εξελίξεις από την σκοπιά της Αριστεράς. Η τελευταία παρακαταθήκη με την στήριξη του στην δημιουργία της ΔΗΜΑΡ ήταν η επιλογή για μια σύγχρονη, ανοιχτόμυαλη Αριστερά.

Ο Κύρκος πριν φύγει από την ζωή ασκούσε έντονη κριτική στην αριστερίστικη στροφή του Συνασπισμού μέσα από το σχήμα του ΣΥΡΙΖΑ. Επομένως θα είχε αντιπαλότητα με την δημαγωγία των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, ειδικά το 2015. Ωστόσο, ο Λεωνίδας δεν ήταν Κεντρώος και φιλελεύθερος όπως τον «κακοποιούν» ορισμένοι οι οποίοι προέρχονται από την Αριστερά και μερικές φορές τον επικαλούνται σε αντιπαράθεση με τις βασικές ιδέες του, δηλαδή με την κριτική στον καπιταλισμό, με την αλληλεγγύη στους οικονομικά αδυνάμους, με την οπτική των σοσιαλιστικών ιδεών. Ταυτόχρονα βέβαια δεν ήταν διχαστικός. Δεν είχε αντιλήψεις πολιτικού μίσους και εχθροπάθειας για τους πολιτικούς και κοινωνικούς αντίπαλους. Ενδιαφερόταν για την εθνική συνεννόηση.  Το τελευταίο μήνυμα του όταν έφευγε από την ζωή ήταν ένα μήνυμα συνεννόησης και έμφασης στην αντιπαράθεση των ιδεών και ενάντια στη βία. Ο ίδιος -και πολλά στελέχη της γενιάς του- είχαν πάρει τα διδάγματα από την ένοπλη εξέγερση του 1946 στην οποία άλλωστε είχαν πάρει μέρος. Γι΄αυτό και στην μεταπολίτευση διατύπωνε μετριοπαθείς ιδέες. Και τα δυο ΚΚ είχαν πιο μετρημένες επιλογές απέναντι στην αστική νομιμότητα σε αντίθεση με τον ριζοσπαστικό λόγο του Ανδρέα Παπανδρέου, του ΠΑΚ και μετά του ΠΑΣΟΚ. Υποστήριζε ότι η μάχη με την Δεξιά απαιτούσε «πόλεμο θέσεων» όπως έλεγε ο Τολιάτι και όχι μετωπικές συγκρούσεις. Η αλήθεια είναι πως αυτή η γραμμή- στην ακραία εφαρμογή της- αποδυνάμωσε το ΚΚΕ ΕΣ σε σχέση με τον κοινωνικό ριζοσπαστισμό και το αίτημα της μεγάλης Αλλαγής. Ο Κύρκος πάντως την νύχτα του Οκτώβρη του 1981 όταν νίκησε το ΠΑΣΟΚ, βγήκε στους δρόμους με νεολαίους του ΡΗΓΑ ΦΕΡΑΙΟΥ και ένωσε τις κόκκινες σημαίες τους με τις πράσινες που πανηγύριζαν την ήττα της ΝΔ. Ο Κύρκος μπορεί να συμμετείχε στα λάθη του 1989 μαζί με τον Φλωράκη αλλά ήξεραν καλά ότι ήταν ιδεολογικά απέναντι στην Δεξιά. Έκανε την αυτοκριτική του και επιδίωκε στην συνέχεια τις πολιτικές συμμαχίες στον προοδευτικό χώρο. Ο Λεωνίδας είχε μια βασική ραχοκοκαλιά. Διατύπωνε τις απόψεις του από την σκοπιά της Αριστεράς, από την εδραιωμένη θέση του Σοσιαλισμού με κατεύθυνση προς το Κέντρο. Επαναλαμβάνω, ότι ήταν με την Αριστερά και όχι με το Κέντρο. Το σχέδιο των μεταρρυθμίσεων αφορούσε τότε -υποθέτω και τώρα- τις δομικές αλλαγές στον καπιταλισμό σε πιο ανθρώπινες και κοινωνικές βάσεις. Επομένως, αν ζούσε σήμερα θα είχε μέτωπο με τις κοινωνικές ανισότητες γιατί αγαπούσε με πάθος την εργατική τάξη και τους φτωχούς ανθρώπους. Η  στάση του θα ήταν από την πλευρά των μεγάλων αφηγημάτων του Σοσιαλισμού. Καμία σχέση με την πολιτική ουδετεροποίηση. Θα συνέχιζε τον αγώνα του για μια ισχυρή συμμαχία της Αριστεράς με την Κεντροαριστερά. Ποτέ δεν είχε αρνητικές εμμονές με τα πρόσωπα. Ξεπέρασε τις δυσκολίες για να συνεννοηθεί με τον Φλωράκη. Προσπάθησε να έχει ανοιχτούς δίαυλους επικοινωνίας με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Η βασική του αγωνία ήταν- και λογικά θα ήταν και τώρα- μία κοινωνική και πολιτική συμπαράταξη για μία πιο δίκαιη Κοινωνία. Αυτοί νομίζω ήταν οι ήχοι της φυσαρμόνικας του Λεωνίδα. Και παίρνω την ευθύνη να δώσω την δική μου ερμηνεία.

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο